Case study: De rol van het duurzaamheidskompas van zorgverzekeraar coöperatie VGZ
Bij het beoordelen van het beleid en de prestaties van zorgverzekeraars op het vlak van duurzaamheid wordt er doorgaans primair gekeken naar het beheerd vermogen en beleggingsbeleid van deze organisaties. Dit geldt ook voor de twee meest bekende onafhankelijke beoordelende instanties eerlijke verzekeringswijzer en VBDO. Maar dit is niet terecht. Hieronder leggen we uit waarom en bespreken we de unieke positie die zorgverzekeraars hebben om de Nederlandse maatschappij te helpen verduurzamen.
In het kader van verduurzaming is beleggingsbeleid zonder meer relevant, maar de omvang van het vermogen van zorgverzekeraars is relatief klein in vergelijking met andere grote financiële instellingen (rond de 10 miljard, versus de ruim 2.000 miljard die Nederlandse pensioenfondsen beheren en de ruim 2.500 miljard balanstotaal van banken). Maar belangrijker nog, deze eenzijdige focus doet tekort aan de grote invloed die zorgverzekeraars op andere manieren hebben op verduurzaming. Zo hebben de acties en communicatie uitingen van verzekeraars een enorm bereik: 85% van alle Nederlanders is verzekerd bij een van de 4 grote aanbieders. Daarnaast spelen verzekeraars een cruciale rol in de nationale zorgketen, waardoor ze mede helpen garanderen dat kwalitatieve goede zorg voor iedereen betaalbaar en toegankelijk blijft. En als één van de grootste werkgevers in Nederland kunnen zorgverzekeraars ook echte impact maken op het duurzame thema ‘goed werkgeverschap’. Kortom, zorgverzekeraars hebben een belangrijke maatschappelijke functie en kunnen daarbij een invloedrijke rol spelen in de verduurzaming van de Nederlandse samenleving.
Zorgverzekeraars hebben niet alleen grote invloed op verduurzaming, ze hebben er ook steeds meer belang bij.
Zorgverzekeraars beseffen net als anderen dat er een ecologische noodzaak is tot verandering. Dit geldt voor iedereen, maar er zijn ook voldoende argumenten - zowel ethisch als bedrijfseconomisch - specifiek voor de zorgsector. Bovenaan staat het besef dat verduurzaming nodig is om een halt toe te roepen aan klimaatverandering, hetgeen de grootste bedreiging blijkt te zijn voor de volksgezondheid van de 21e eeuw (bron). Verder is er de brede maatschappelijke uitdaging rondom het betaalbaar (en toegankelijk) houden van de zorg: zonder structurele verbeteringen (inclusief investeringen in verduurzaming) zal het moeilijk zijn voor de Nederlandse zorgsector om deze toegang op de lange termijn te blijven garanderen. Daarnaast laten consumenten steeds vaker hun keuze voor verzekeraar afhangen van de duurzame prestaties van zo’n aanbieder. Niet onbelangrijk in een markt waarin weinig ruimte is om te concurreren middels prijs -of product differentiatie! Een laatste praktisch argument betreft personeel: zorgverzekeraars hebben zoals velen moeite om vacatures te vullen en in de ‘war on talent’ kan het hebben van een aansprekend duurzaamheidsprofiel het verschil maken tussen wel of niet talentvolle medewerkers aantrekken en behouden.
‘Verduurzaming’ is een veelomvattend begrip: het gaat over zowel milieutechnische, sociale als maatschappelijke thema’s. En duurzame impact maken kan in theorie op heel veel manieren: direct, door de eigen primaire en ondersteunende bedrijfsprocessen aan te passen (zoals inkoopbeleid, productieprocessen, huisvesting & vastgoedbeheer, mobiliteitsbeleid, beleggingsbeleid) en indirect, door invloed uit te oefenen op de buitenwereld (zoals dialoog met leveranciers, klanten, of beleidsmakers). Daarnaast is er in veel gevallen innovatie en ondernemerschap (risico’s nemen) nodig omdat de gewenste duurzame ‘oplossingen’ simpelweg nog niet op de markt beschikbaar zijn. Om al deze en meer uitdagingen het hoofd te bieden moeten organisaties slim prioriteren.
Een veel gehoorde vraag waarmee bedrijven bij consultancy bureau Kirkman Company aankloppen is daarom wellicht niet verwonderlijk: ‘Hoe kunnen we met beperkte middelen maximale duurzame impact maken?’ Of het bekende dilemma: ‘Hoe kunnen we ons duurzaamheidsbeleid zo opstellen, dat het tegelijk correct en volledig is, maar ook goed communiceerbaar blijft richting klanten, medewerkers en stakeholders?’
Dit soort uitdagingen zijn ook zorgverzekeraar coöperatie VGZ niet vreemd. Desondanks heeft de coöperatie de laatste paar jaar grote vooruitgang geboekt op het vlak van verduurzaming. Een mooie bevestiging hiervan was de recente publicatie van de Eerlijke Verzekeringswijzer ranglijst van meest duurzame zorgverzekeraars waar coöperatie VGZ een 2e plaats inneemt, vier posities hoger dan in 2019. In dit artikel kijken we naar het duurzaamheidskompas dat coöperatie VGZ recent samen met Kirkman Company heeft ontworpen. We bespreken dit instrument, ten eerste omdat het een mooi voorbeeld is van hoe coöperatie VGZ met dit product de eigen duurzaamheidsstrategie naar een hoger niveau heeft gebracht en tegelijk heeft laten leven binnen de organisatie. Ten tweede omdat het illustreert hoe breed het arsenaal van interventies is waarmee een zorgverzekeraar duurzame impact kan maken.
Wat wil coöperatie VGZ bereiken? Wendy van Brero, Bestuursadviseur duurzaamheid: “Als maatschappelijke organisatie gaan we voor impact op drie crises, die onze leden, partners en onszelf nu en in de toekomst raken. Ten eerste willen we ervoor zorgen dat zorg betaalbaar blijft voor alle mensen in Nederland. Ten tweede willen we de gezondheidsverschillen tussen mensen, waarbij de ene groep het substantieel beter heeft dan een andere, verkleinen. Tot slot zetten we ons in voor een gezonde leefomgeving en planeet.” 
Hoe heeft het duurzaamheidskompas hierbij geholpen? Jojanneke Goedings, Chief People en Sustainability officer: “Ons duurzaamheidskompas hebben we met een brede vertegenwoordiging van VGZ-ers ontworpen. We hebben daarbij bewust gezocht naar thema’s die dicht bij de bedrijfsidentiteit -en missie liggen. Mede hierdoor voelt het kompas dat er nu ligt als ‘logisch’, iets dat perfect past bij wie coöperatie VGZ is en wil zijn. Dat creëert herkenning, enthousiasme en beweging. Daarbij is het kompas heel bruikbaar, zowel binnen om gelijkgerichte initialen te ontwikkelen en te plotten als naar buiten. Het kompas is heel goed uitlegbaar.”
Dankzij het kompas voelt ‘verduurzaming’ niet langer als iets dat coöperatie VGZ ‘erbij doet’. Het toont hoe verduurzaming onlosmakelijk is verbonden met de missie van coöperatie VGZ (“Als coöperatie werken we samen aan een gezonder Nederland en aan toekomstbestendige zorg voor iedereen”). Daarnaast helpt het kompas om prioriteiten te stellen bij het bepalen van beleid: ideeën voor duurzame initiatieven die op zichzelf waardevol zijn kunnen toch worden afgewezen als deze niet bijdragen aan een van de drie pijlers van de strategie. Dit geeft focus. Ook illustreert het kompas mooi hoe breed de invloed van zorgverzekeraars kan zijn: variërend van schuldhulpverlening, tot de bouw van het gezondste kantoor van Nederland voor de eigen werknemers en de Green Deal Duurzame Zorg. En.. duurzaam beleggen!
Kirkman Company moedigt bedrijven aan om een duurzaamheidsvisie te ontwikkelen die past bij de eigen identiteit en die de reële invloed en mogelijkheden van een bedrijf in acht neemt. Dat betekent prioriteren! En vergeet niet een strategie te ontwerpen die recht doet aan de breedte van het thema: sociale en maatschappelijke impact zijn niet minder belangrijk dan ecologische impact. En tot slot: transformeren kun je niet alleen, dus betrek je stakeholders en accepteer dat het soms twee stappen vooruit, en een achteruit is. Geen enkele revolutie is rechtlijnig, zoveel leert de historie ons.
